Chiến lược ngành cơ khí và chính sách thúc đẩy để vươn ra thế giới

Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam đang trên đà phát triển mạnh mẽ, nhu cầu về các sản phẩm cơ khí ngày càng lớn, đặc biệt trong các lĩnh vực công nghiệp, giao thông, xây dựng và sản xuất ô tô. Dự báo sơ bộ cho thấy, tổng nhu cầu thị trường chiến lược ngành cơ khí của Việt Nam sẽ đạt hơn 300 tỷ USD vào năm 2030.

Tuy nhiên, ngành cơ khí trong nước hiện mới chỉ đáp ứng khoảng 1/3 nhu cầu này, điều này phản ánh rõ rệt những khó khăn mà ngành đang phải đối mặt. Dù vậy, ngành cơ khí Việt Nam vẫn có những điểm sáng và tiềm năng phát triển mạnh mẽ trong tương lai.

Thế mạnh tập trung ở ba phân ngành chính

Ngành cơ khí Việt Nam hiện đang phát triển khá đa dạng, nhưng nổi bật hơn cả là ba phân ngành: xe máy và phụ tùng linh kiện xe máy, cơ khí gia dụng và dụng cụ, và ô tô cùng phụ tùng ô tô. Ba phân ngành này chiếm gần 70% tổng giá trị sản xuất của ngành cơ khí trong nước, cho thấy mức độ phát triển mạnh mẽ của các lĩnh vực này.

Đặc biệt, trong sản xuất ô tô, các doanh nghiệp trong nước như Vinfast, Thaco và Thành Công đã có những bước đi vững chắc, không chỉ cung cấp sản phẩm cho thị trường nội địa mà còn xuất khẩu sang nhiều quốc gia. Các thương hiệu này đã đóng góp đáng kể vào việc nâng cao tỷ lệ nội địa hóa trong ngành ô tô, với tỷ lệ sản xuất xe ô tô và xe máy của Việt Nam hiện nay có thể đạt 85-95% nội địa hóa.

Nhờ vào sự phát triển của các doanh nghiệp lớn, ngành cơ khí ô tô Việt Nam đã có những dấu hiệu khởi sắc. Thaco, ví dụ, không chỉ cung cấp xe cho thị trường trong nước mà còn sản xuất linh kiện phụ tùng xuất khẩu sang các quốc gia và hợp tác với nhiều đối tác lớn như Hyundai, Toyota và Piaggio. Điều này không chỉ giúp Việt Nam gia tăng giá trị xuất khẩu mà còn nâng cao năng lực sản xuất trong nước, tạo đà phát triển mạnh mẽ cho ngành cơ khí.

Từ tiềm năng đến thách thức lớn cho ngành cơ khí tại Việt Nam

Mặc dù có những bước tiến đáng kể trong một số phân ngành, nhưng ngành cơ khí Việt Nam hiện vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức lớn. Một trong những vấn đề nổi cộm là việc các doanh nghiệp cơ khí trong nước phần lớn có quy mô nhỏ, năng lực cạnh tranh hạn chế và chưa thể làm chủ công nghệ lõi. Điều này khiến chất lượng sản phẩm chưa đạt mức tối ưu và giá thành sản xuất vẫn còn cao so với sản phẩm nhập khẩu, khiến nhiều sản phẩm trong nước không thể cạnh tranh được với các sản phẩm ngoại.

Hiện tại, nhiều dự án lớn trong các lĩnh vực xây dựng, giao thông, dầu khí, đóng tàu… vẫn chủ yếu sử dụng sản phẩm cơ khí nhập khẩu hoặc được các doanh nghiệp FDI thực hiện, mặc dù các sản phẩm cơ khí trong nước có khả năng sản xuất và đáp ứng yêu cầu chất lượng. Chính vì vậy, ngành cơ khí Việt Nam vẫn gặp phải tình trạng “chật vật” để giành thị phần, ngay cả trên chính thị trường trong nước.

Định hướng phát triển và giải pháp chiến lược ngành cơ khí

Để phát triển bền vững, trước hết, cần có một chiến lược ngành cơ khí lâu dài với sự hỗ trợ mạnh mẽ từ Nhà nước. Các cơ chế, chính sách ưu đãi cho các doanh nghiệp cơ khí cần được thiết kế một cách đồng bộ và hiệu quả hơn.

Chính phủ cần tập trung hỗ trợ doanh nghiệp cơ khí trong việc đầu tư vào công nghệ, nâng cao năng lực sản xuất và cải thiện chất lượng sản phẩm. Đồng thời, cần tăng cường các chương trình đào tạo, chuyển giao công nghệ và khuyến khích sự hợp tác giữa các doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp FDI để học hỏi và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Một yếu tố quan trọng không kém là sự phát triển của thị trường trong nước. Chính phủ có thể tạo ra các cơ hội lớn cho ngành cơ khí thông qua các chính sách ưu đãi, đặc biệt là trong các dự án đầu tư công. Điều này không chỉ giúp giảm bớt sự phụ thuộc vào các sản phẩm cơ khí nhập khẩu mà còn tạo ra các đơn hàng ổn định cho các doanh nghiệp cơ khí trong nước, giúp họ mở rộng sản xuất và cải thiện năng lực cạnh tranh.

Tiềm năng và cơ hội phát triển

Nhìn vào bức tranh tổng thể, chiến lược ngành cơ khí Việt Nam vẫn đang ở trong giai đoạn phát triển với nhiều cơ hội. Mặc dù còn nhiều hạn chế, nhưng với sự phát triển của công nghiệp ô tô, cơ khí gia dụng và các ngành công nghiệp phụ trợ khác, ngành cơ khí có tiềm năng trở thành một trong những trụ cột quan trọng của nền kinh tế Việt Nam.

Khi có sự đầu tư mạnh mẽ vào công nghệ, nâng cao chất lượng sản phẩm và phát triển các sản phẩm chủ lực đủ sức cạnh tranh với hàng nhập khẩu, ngành cơ khí có thể đạt được sự phát triển bền vững và góp phần quan trọng vào sự phát triển chung của nền kinh tế quốc gia.

Việc phát triển ngành cơ khí không chỉ tạo ra cơ hội cho các doanh nghiệp mà còn góp phần tạo việc làm cho hàng triệu lao động, thúc đẩy sự phát triển của các ngành công nghiệp khác và nâng cao vị thế của Việt Nam trên bản đồ công nghiệp thế giới.

Có thể thấy ngành cơ khí tại Việt Nam dù đang phát triển mạnh mẽ, nhưng vẫn phải đối mặt với không ít thách thức. Tuy nhiên, với định hướng đúng đắn và sự hỗ trợ kịp thời từ Nhà nước, ngành cơ khí có thể vượt qua các khó khăn và trở thành một ngành công nghiệp chủ lực, góp phần thúc đẩy nền kinh tế đất nước phát triển bền vững trong những năm tới.

Xem thêm: Giải pháp quản trị nguồn lực doanh nghiệp đặc thù cho ngành Cơ khí