18/11/2025
Bình luận(0)Thông tư 99/2025/TT-BTC ban hành chế độ kế toán doanh nghiệp mới, áp dụng từ năm 2026, mang đến nhiều thay đổi quan trọng trong ghi nhận, trình bày báo cáo tài chính và chuẩn mực kế toán.
Bài viết này tổng hợp những điểm mới kế toán doanh nghiệp cần nắm, giúp nhà quản lý và kế toán hiểu rõ thay đổi về tài khoản, chứng từ, sổ sách, báo cáo tài chính và yêu cầu chuyển đổi dữ liệu, từ đó chuẩn bị hệ thống vận hành phù hợp trước khi quy định có hiệu lực.
1. Những điểm mới Thông tư 99/2025/TT/BTC (Thông tư thay thế Thông tư 200/2014/TT-BTC)
Ngày 27/10/2025, Bộ trưởng Bộ Tài chính ban hành Thông tư 99/2025/TT-BTC quy định chế độ kế toán doanh nghiệp thay thế Thông tư 200/2014/TT-BTC có hiệu lực thi hành từ ngày 01/10/2026.
Dưới đây là tổng hợp các điểm mới Thông tư 99/2025/TT/BTC quy định về chế độ kế toán doanh nghiệp:
(i) Bổ sung thêm nguyên tắc lập báo cáo tài chính khi thay đổi đơn vị tiền tệ trong kế toán
Theo đó, tại khoản 2 Điều 5 Thông tư 99/2025/TT-BTC có quy định về nguyên tắc lập báo cáo tài chính khi thay đổi đơn vị tiền tệ trong kế toán, cụ thể:
- a) Tại kỳ kế toán đầu tiên kể từ khi thay đổi, doanh nghiệp thực hiện chuyển đổi số dư các khoản mục trên sổ kế toán và Báo cáo tình hình tài chính sang đơn vị tiền tệ trong kế toán mới theo tỷ giá mua bán chuyển khoản trung bình (là trung bình cộng giữa tỷ giá mua chuyển khoản và tỷ giá bán chuyển khoản) của ngân hàng thương mại nơi doanh nghiệp thường xuyên có giao dịch (là ngân hàng thương mại mà doanh nghiệp có tần suất hoặc giá trị giao dịch nhiều hơn so với bên khác) tại ngày thay đổi đơn vị tiền tệ trong kế toán.
- b) Đối với thông tin so sánh (cột kỳ trước) trên Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh và Báo cáo lưu chuyển tiền tệ, doanh nghiệp áp dụng tỷ giá mua bán chuyển khoản trung bình của ngân hàng thương mại nơi doanh nghiệp thường xuyên có giao dịch của kỳ trước liền kề với kỳ thay đổi.
- c) Doanh nghiệp phải trình bày trên Bản thuyết minh Báo cáo tài chính lý do thay đổi đơn vị tiền tệ trong kế toán và khi có những ảnh hưởng đối với Báo cáo tài chính do việc thay đổi đơn vị tiền tệ trong kế toán.
(ii) Thay đổi các biểu mẫu liên quan về kế toán doanh nghiệp
Theo đó, ban hành kèm theo Thông tư 99/2025/TT-BTC là các phụ lục quy định về các biểu mẫu chính thức được áp dụng khi Thông tư 99/2025/TT-BTC có hiệu lực thi hành và thay thế cho các biểu mẫu của Thông tư 200/2014/TT-BTC, cụ thể:
– Phụ lục 1: DANH MỤC VÀ BIỂU MẪU CHỨNG TỪ KẾ TOÁN
– Phụ lục 2: HỆ THỐNG TÀI KHOẢN KẾ TOÁN DOANH NGHIỆP
– Phụ lục 3: SỔ KẾ TOÁN: gồm 42 mẫu sổ. Trước đây theo Thông tư 200 có 45 sổ.
– Phụ lục 4: Biểu mẫu Báo cáo tài chính.
(iii) Phương pháp chuyển đổi Báo cáo tài chính lập bằng ngoại tệ sang Đồng Việt Nam
Tại khoản 3 Điều 6 Thông tư 99/2025/TT-BTC quy định phương chuyển đổi Báo cáo tài chính lập bằng ngoại tệ sang Đồng Việt Nam như sau:
– Khi chuyển đổi Báo cáo tài chính được lập bằng ngoại tệ sang Đồng Việt Nam, doanh nghiệp phải quy đổi các chỉ tiêu của Báo cáo tài chính theo nguyên tắc sau:
+ Tài sản và nợ phải trả được quy đổi ra Đồng Việt Nam theo tỷ giá mua bán chuyển khoản trung bình của ngân hàng thương mại nơi doanh nghiệp thường xuyên có giao dịch tại thời điểm kết thúc kỳ kế toán
+ Vốn chủ sở hữu (vốn góp của chủ sở hữu, thặng dư vốn, vốn khác, quyền chọn chuyển đổi trái phiếu) được quy đổi ra Đồng Việt Nam theo tỷ giá giao dịch thực tế tại ngày góp vốn; Chênh lệch đánh giá lại tài sản được quy đổi ra Đồng Việt Nam theo tỷ giá giao dịch thực tế tại ngày đánh giá
+ Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối, các quỹ trích từ lợi nhuận sau thuế chưa phân phối phát sinh trong từng kỳ được quy đổi ra Đồng Việt Nam bằng cách tính toán theo các khoản mục của Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh. Lợi nhuận sau thuế chưa phân phối còn lại phải được quy đổi ra Đồng Việt Nam theo tỷ giá ghi sổ của khoản mục lợi nhuận sau thuế chưa phân phối
+ Các khoản mục thuộc Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh và Báo cáo lưu chuyển tiền tệ được quy đổi ra Đồng Việt Nam theo tỷ giá giao dịch thực tế tại thời điểm phát sinh giao dịch. Trường hợp tỷ giá bình quân kỳ kế toán xấp xỉ với tỷ giá thực tế tại thời điểm phát sinh giao dịch (chênh lệch không vượt quá biên độ tỷ giá giao ngay theo quy định của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam) thì có thể áp dụng theo tỷ giá bình quân kỳ kế toán (nếu lựa chọn).
– Phương pháp kế toán chênh lệch tỷ giá do chuyển đổi Báo cáo tài chính được lập bằng ngoại tệ ra Đồng Việt Nam. Chênh lệch tỷ giá phát sinh khi chuyển đổi Báo cáo tài chính được lập bằng ngoại tệ ra Đồng Việt Nam được ghi nhận trên chỉ tiêu “Chênh lệch tỷ giá hối đoái” thuộc phần vốn chủ sở hữu của Báo cáo tình hình tài chính.
– Khi chuyển đổi Báo cáo tài chính được lập bằng ngoại tệ sang Đồng Việt Nam, doanh nghiệp phải trình bày rõ trên Bản thuyết minh Báo cáo tài chính những ảnh hưởng phát sinh đối với Báo cáo tài chính do việc chuyển đổi Báo cáo tài chính từ ngoại tệ sang Đồng Việt Nam.
(iv) Quy định mới về lập, ký và kiểm soát chứng từ kế toán
Theo Điều 10 Thông tư 99/2025/TT-BTC quy định về lập, ký và kiểm soát chứng từ kế toán như sau:
- Mọi nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh liên quan đến hoạt động của doanh nghiệp phải lập chứng từ kế toán. Chứng từ kế toán chỉ lập một lần cho mỗi nghiệp vụ kinh tế, tài chính phát sinh.
- Việc lập và ký chứng từ kế toán được thực hiện theo quy định của Luật Kế toán, văn bản hướng dẫn Luật kế toán, hướng dẫn tại Thông tư này và các văn bản sửa đổi, bổ sung, thay thế.
- Việc phân cấp ký trên chứng từ kế toán của doanh nghiệp phải phù hợp với quy định của pháp luật, yêu cầu quản lý, quy chế quản trị nội bộ để đảm bảo kiểm soát chặt chẽ, an toàn tài sản, nguồn vốn của doanh nghiệp và xác định được trách nhiệm của cá nhân có liên quan.
- Kế toán trưởng (hoặc người được kế toán trưởng uỷ quyền) không được ký “thừa uỷ quyền” chức danh của người quản lý, điều hành của doanh nghiệp trên chứng từ kế toán, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.
(v) Thay Bảng cân đối kế toán bằng Báo cáo tình hình tài chính từ 01/01/2026
Căn cứ tại Điều 17 Thông tư 99/2025/TT-BTC quy định về Hệ thống Báo cáo tài chính của doanh nghiệp như sau:
Hệ thống Báo cáo tài chính của doanh nghiệp
- Hệ thống Báo cáo tài chính gồm:
– Báo cáo tình hình tài chính;
– Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh;
…
- a) Báo cáo tài chính năm đối với doanh nghiệp đáp ứng giả định hoạt động liên tục, gồm:
– Báo cáo tình hình tài chính Mẫu số B 01- DN
…
Đối chiếu với quy định hiện hành tại Điều 100 Thông tư 200/2014/TT-BTC quy định về Hệ thống Báo cáo tài chính của doanh nghiệp như sau:
Hệ thống Báo cáo tài chính gồm Báo cáo tài chính năm và Báo cáo tài chính giữa niên độ. Biểu mẫu Báo cáo tài chính kèm theo tại Phụ lục 2 Thông tư này. Những chỉ tiêu không có số liệu được miễn trình bày trên Báo cáo tài chính, doanh nghiệp chủ động đánh lại số thứ tự các chỉ tiêu của Báo cáo tài chính theo nguyên tắc liên tục trong mỗi phần.
- Báo cáo tài chính năm gồm:
– Bảng cân đối kế toán Mẫu số B 01 – DN
…
Như vây, từ ngày 01/01/2026 kế toán sẽ sử dụng Mẫu số B01-DN – Báo cáo tình hình tài chính thay thế Bảng cân đối kế toán.
(vi) Bổ sung quy định về công tác kế toán khi doanh nghiệp lựa chọn đơn vị tiền tệ trong kế toán không phải là Đồng Việt Nam
Căn cứ Điều 5 Thông tư 99/2025/TT-BTC, quy định thay đổi đơn vị tiền tệ trong kế toán như sau:
Nguyên tắc khi thay đổi đơn vị tiền tệ trong kế toán
Khi có sự thay đổi lớn về hoạt động quản lý và kinh doanh dẫn đến đơn vị tiền tệ trong kế toán mà doanh nghiệp sử dụng không còn thoả mãn các yếu tố nêu tại khoản 2, 3, 4 Điều 4 Thông tư 99/2025/TT-BTC thì doanh nghiệp được thay đổi đơn vị tiền tệ trong kế toán và việc thay đổi này chỉ được thực hiện tại thời điểm bắt đầu niên độ kế toán mới.
Nguyên tắc lập báo cáo tài chính khi thay đổi đơn vị tiền tệ trong kế toán
(i) Tại kỳ kế toán đầu tiên kể từ khi thay đổi, doanh nghiệp thực hiện chuyển đổi số dư các khoản mục trên sổ kế toán và Báo cáo tình hình tài chính sang đơn vị tiền tệ trong kế toán mới theo tỷ giá mua bán chuyển khoản trung bình (là trung bình cộng giữa tỷ giá mua chuyển khoản và tỷ giá bán chuyển khoản) của ngân hàng thương mại nơi doanh nghiệp thường xuyên có giao dịch (là ngân hàng thương mại mà doanh nghiệp có tần suất hoặc giá trị giao dịch nhiều hơn so với bên khác) tại ngày thay đổi đơn vị tiền tệ trong kế toán.
(ii) Đối với thông tin so sánh (cột kỳ trước) trên Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh và Báo cáo lưu chuyển tiền tệ, doanh nghiệp áp dụng tỷ giá mua bán chuyển khoản trung bình của ngân hàng thương mại nơi doanh nghiệp thường xuyên có giao dịch của kỳ trước liền kề với kỳ thay đổi.
(iii) Doanh nghiệp phải trình bày trên Bản thuyết minh Báo cáo tài chính lý do thay đổi đơn vị tiền tệ trong kế toán và khi có những ảnh hưởng đối với Báo cáo tài chính do việc thay đổi đơn vị tiền tệ trong kế toán.
(vii) Thay đổi hệ thống tài khoản kế toán từ 01/01/2026
Theo đó, hệ thống tài khoản kế toán sẽ có những thay đổi so với Thông tư 200/2014/TT-BTC trước đây, đơn cử Thông tư 99/2025/TT/BTC đã thêm TK 215 – Tài sản sinh học, Thông tư 99 còn mở chi tiết các tài khoản 2151 (Súc vật nuôi định kỳ), 21511/21512 (chưa trưởng thành/đạt giai đoạn trưởng thành), 21521/21522 (nguyên giá/giá trị khấu hao lũy kế) và 2152–2153 cho cây trồng, sản phẩm một lần…
(viii) Doanh nghiệp được phép lựa chọn ngoại tệ làm đơn vị kế toán từ 2026
Từ 01/01/2026, doanh nghiệp được tự lựa chọn ngoại tệ làm đơn vị kế toán nếu đáp ứng điều kiện, không cần xin phép Bộ Tài chính, nhưng phải thực hiện chuyển đổi, thuyết minh đầy đủ và chịu trách nhiệm về tính hợp pháp của việc lựa chọn theo nội dung quy định mới tại Thông tư 99/2025/TT-BTC.
2. Đối tượng áp dụng Thông tư 99/2025/TT-BTC thay thế Thông tư 200
Thông tư 99/2025/TT-BTC hướng dẫn kế toán áp dụng cho các doanh nghiệp thuộc mọi lĩnh vực, mọi thành phần kinh tế.
Các tổ chức tín dụng, chỉ nhánh ngân hàng nước ngoài thực hiện chế độ kế toán hoặc văn bản quy phạm pháp luật về kế toán theo hướng dẫn của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.
(Theo Điều 2 Thông tư 99/2025/TT-BTC)
3. Kết luận
Thông tư 99/2025/TT-BTC mang đến nhiều thay đổi quan trọng trong chế độ kế toán, từ hệ thống tài khoản, chứng từ đến cách trình bày báo cáo tài chính. Điều này đòi hỏi doanh nghiệp phải rà soát lại toàn bộ quy trình kế toán, đảm bảo dữ liệu chính xác và tuân thủ đúng quy định mới khi áp dụng từ năm 2026.
Để giảm rủi ro sai sót và chuẩn hóa hệ thống theo Thông tư 99, doanh nghiệp có thể triển khai giải pháp quản trị tài chính doanh nghiệp giúp tự động hóa hạch toán, đối chiếu số liệu và lập báo cáo tài chính nhanh chóng, nhất quán và đúng chuẩn mực. Đây là nền tảng hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi kế toán hiệu quả và vận hành minh bạch hơn.