01/04/2025
Bình luận(0)Trong hơn ba thập kỷ qua, sự phát triển mạnh mẽ của ngành chế biến chế tạo tại Việt Nam đã giúp nền kinh tế vươn lên và gia tăng xuất khẩu, tạo dựng được hình ảnh vững chắc trên thị trường quốc tế. Tuy nhiên, một trong những yếu tố quan trọng góp phần vào sự tăng trưởng này chính là cơ sở hạ tầng, đặc biệt là trong các lĩnh vực điện năng và giao thông.
Tuy nhiên, sự gia tăng nhu cầu về hạ tầng, đặc biệt là năng lượng và vận tải, đang tạo ra một loạt các nút thắt mới, đe dọa đến sự bền vững của quá trình phát triển và năng lực cạnh tranh của các lĩnh vực chế biến chế tạo tại Việt Nam.
Hạ tầng phát triển nhanh chóng nhưng chưa đáp ứng kịp yêu cầu
Trong suốt 30 năm qua, sự phát triển vượt bậc của hạ tầng điện và giao thông tại Việt Nam đã hỗ trợ mạnh mẽ cho sự phát triển của các ngành công nghiệp chế biến chế tạo. Đặc biệt, các hệ thống điện năng và giao thông (bao gồm đường bộ, đường sắt, và đường thủy nội địa) không chỉ giúp giảm chi phí sản xuất mà còn tăng khả năng kết nối, tạo thuận lợi cho các hoạt động xuất khẩu.
Tuy nhiên, khi nền kinh tế và các ngành công nghiệp thâm dụng năng lượng tăng trưởng mạnh mẽ, các vấn đề liên quan đến việc thiếu hụt điện năng và tắc nghẽn giao thông bắt đầu xuất hiện, gây ảnh hưởng trực tiếp đến năng lực cạnh tranh của các ngành công nghiệp chủ chốt.
Nhu cầu tăng trưởng vượt quá khả năng cung cấp hạ tầng
Nhu cầu về năng lượng và dịch vụ vận tải tại Việt Nam đang ngày càng vượt qua khả năng cung cấp hiện tại. Điều này thể hiện rõ qua sự gia tăng mạnh mẽ nhu cầu về điện và vận tải, đồng thời tạo ra những áp lực lớn lên hạ tầng, đặc biệt là trong bối cảnh các sự cố mất điện xảy ra ngày càng thường xuyên. Trong mùa hè năm 2022 và 2023, miền Bắc – trung tâm công nghiệp quan trọng của cả nước – đã phải trải qua tình trạng thiếu điện nghiêm trọng, một phần do tác động của El Nino làm giảm nguồn cung nước cho các nhà máy thủy điện.
Cùng với đó, vấn đề tắc nghẽn giao thông cũng đang trở nên nghiêm trọng, khi sự phát triển nhanh chóng của nền kinh tế khiến khối lượng vận chuyển hàng hóa và di chuyển của lực lượng lao động gia tăng vượt bậc. Điều này không chỉ làm tăng chi phí logistics mà còn tác động tiêu cực đến hiệu quả sản xuất của các doanh nghiệp.
Tác động từ việc phụ thuộc vào năng lượng không bền vững
Một trong những thách thức lớn đối với sự phát triển bền vững của ngành chế biến chế tạo là việc phụ thuộc quá mức vào nguồn năng lượng không tái tạo, đặc biệt là điện than. Mặc dù Việt Nam đang tăng trưởng nhanh chóng, song việc sử dụng năng lượng từ than đá đã tạo ra tác động tiêu cực đến môi trường và sức khỏe cộng đồng. Khí thải CO2 từ quá trình sản xuất năng lượng đã làm gia tăng hiệu ứng nhà kính và gây ô nhiễm môi trường, đồng thời đẩy Việt Nam vào danh sách những quốc gia có tỷ lệ phát thải CO2 cao nhất thế giới.
Không chỉ có vậy, sự phụ thuộc vào các công nghệ thâm dụng năng lượng và kém hiệu quả khiến cho các lĩnh vực công nghiệp của Việt Nam trở nên kém cạnh tranh so với các quốc gia khác trong khu vực Đông Á. Điều này tạo ra nguy cơ về việc Việt Nam sẽ không thể tiếp tục duy trì lợi thế cạnh tranh trong bối cảnh toàn cầu đang chuyển mình mạnh mẽ theo hướng giảm thiểu phát thải khí nhà kính và phát triển các công nghệ xanh.
Rủi ro khí hậu và tác động đến hạ tầng công nghiệp
Bên cạnh những thách thức về năng lượng và giao thông, Việt Nam cũng đang đối mặt với những rủi ro lớn về khí hậu, đặc biệt là đối với các khu công nghiệp ven biển. Các khu công nghiệp này chiếm một tỷ lệ lớn trong tổng số 372 khu công nghiệp trên cả nước, và phần lớn trong số đó nằm ở những vùng duyên hải có nguy cơ cao về ngập lụt và các thảm họa tự nhiên như bão. Thành phố Hồ Chí Minh, một trung tâm công nghiệp lớn, cũng đang phải đối mặt với nguy cơ ngập lụt gia tăng, đặc biệt trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng rõ rệt.
Khi các khu công nghiệp này bị đe dọa bởi các sự kiện ngập lụt hoặc bão, không chỉ ảnh hưởng đến cơ sở hạ tầng vật chất mà còn làm gián đoạn hoạt động sản xuất, gây thiệt hại tài chính nghiêm trọng. Các doanh nghiệp cần phải đầu tư vào các biện pháp phòng ngừa và bảo vệ, nhưng việc này sẽ kéo theo chi phí cao và có thể ảnh hưởng đến sức cạnh tranh của ngành công nghiệp.
Tình hình hiện tại và những giải pháp cần thiết cho ngành chế biến chế tạo
Để duy trì và phát triển ngành chế biến chế tạo, Việt Nam cần có những giải pháp toàn diện để giải quyết các vấn đề về hạ tầng. Đầu tiên, cần phải đẩy mạnh đầu tư vào hạ tầng năng lượng, đặc biệt là việc phát triển các nguồn năng lượng tái tạo như điện mặt trời và điện gió, để giảm sự phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch. Đồng thời, cần xây dựng các tuyến giao thông hiện đại và mở rộng các hệ thống truyền tải điện để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng.
Bên cạnh đó, Việt Nam cần chú trọng đến việc phát triển các công nghệ hiệu quả hơn, giảm thiểu sự thâm dụng năng lượng và giảm khí thải CO2 trong các ngành công nghiệp chế biến chế tạo. Đây không chỉ là yêu cầu bức thiết đối với môi trường mà còn là một yếu tố quyết định đến khả năng duy trì sự cạnh tranh của Việt Nam trong nền kinh tế toàn cầu.
Cuối cùng, với các khu công nghiệp ven biển, Việt Nam cần xây dựng các biện pháp phòng ngừa khí hậu và nâng cao khả năng chống chịu của các khu vực này đối với các thảm họa tự nhiên, nhằm đảm bảo hoạt động sản xuất không bị gián đoạn.
Kết luận
Những thách thức về hạ tầng hiện tại đang trở thành yếu tố quan trọng tác động đến sự phát triển bền vững của ngành chế biến chế tạo tại Việt Nam. Các vấn đề về thiếu hụt năng lượng, tắc nghẽn giao thông, và rủi ro khí hậu đe dọa trực tiếp đến khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp. Tuy nhiên, nếu Việt Nam có thể tập trung vào việc cải thiện cơ sở hạ tầng, phát triển năng lượng tái tạo, và ứng dụng các công nghệ tiên tiến, đây sẽ là cơ hội để duy trì sự tăng trưởng mạnh mẽ và giữ vững vị thế trên thị trường quốc tế.
Xem thêm: Ngành chế biến, chế tạo dẫn dắt sự phục hồi của nền kinh tế Việt Nam năm 2024