18/07/2025
Bình luận(0)Chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo là động lực tăng trưởng then chốt của kinh tế Việt Nam, đóng góp khoảng 14,26% GDP năm 2024 theo Bộ Thông tin & Truyền thông. Tuy nhiên, quá trình này vẫn đối mặt với nhiều điểm nghẽn pháp lý, khiến doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân gặp khó khăn trong ứng dụng công nghệ mới, khai thác dữ liệu và phát triển sản phẩm số. Việc nhận diện rõ các rào cản pháp lý này là bước đầu tiên để xây dựng môi trường kinh doanh minh bạch, an toàn, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và phát triển bền vững.
Thiếu hành lang pháp lý đồng bộ cho công nghệ mới
Hiện tại, Việt Nam chưa có khung pháp lý hoàn chỉnh cho các lĩnh vực như dữ liệu số, trí tuệ nhân tạo (AI), blockchain và tài sản số. Mặc dù Luật Giao dịch điện tử (sửa đổi) và Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân đã được ban hành, nhiều quy định vẫn còn chồng chéo, thiếu liên thông giữa các lĩnh vực khoa học công nghệ, thương mại điện tử, sở hữu trí tuệ và an ninh mạng. Điều này khiến doanh nghiệp gặp khó khăn khi triển khai các mô hình kinh doanh mới dựa trên công nghệ số, đặc biệt là AI và dữ liệu lớn.
Khảo sát của VCCI năm 2024 cho thấy 67% doanh nghiệp gặp vướng mắc pháp lý khi phát triển sản phẩm số, chủ yếu do quy định chưa rõ ràng hoặc thay đổi liên tục. Tỷ lệ giao dịch số bị tranh chấp, khiếu nại cũng tăng so với năm trước, phản ánh nhu cầu cấp thiết về một hành lang pháp lý đồng bộ và nhất quán.
Quy định chuyển giao công nghệ, định giá tài sản số còn mơ hồ
Chuyển giao công nghệ số, phần mềm và AI tại Việt Nam hiện vẫn đối mặt với nhiều thách thức lớn liên quan đến quy trình pháp lý, tiêu chí định giá và cơ chế bảo hộ quyền lợi các bên. Dù Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển giao công nghệ, thực tế cho thấy:
Thiếu quy trình, tiêu chí định giá rõ ràng: Hiện chưa có hướng dẫn thống nhất về quy trình chuyển giao công nghệ số, đặc biệt là phần mềm, dữ liệu và thuật toán AI. Việc định giá tài sản số vẫn chủ yếu dựa trên thỏa thuận giữa các bên, không có chuẩn mực chung, dẫn đến khó khăn trong thương lượng, góp vốn, hoặc chuyển nhượng công nghệ.
Khó khăn cho doanh nghiệp khởi nghiệp: Theo báo cáo của Bộ Khoa học & Công nghệ, phần lớn các doanh nghiệp khởi nghiệp đổi mới sáng tạo gặp vướng mắc về định giá tài sản trí tuệ, phần mềm và dữ liệu khi gọi vốn hoặc chuyển nhượng công nghệ. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng huy động vốn, mở rộng quy mô và thương mại hóa sản phẩm.
Số lượng sàn giao dịch công nghệ số còn hạn chế: Đến năm 2024, cả nước mới có một số sàn giao dịch công nghệ lớn được cấp phép hoạt động, chủ yếu tập trung tại các thành phố lớn như Hà Nội, TP.HCM và Đà Nẵng. Số lượng này vẫn còn rất khiêm tốn so với nhu cầu thực tế của doanh nghiệp và thị trường.
Quyền sở hữu trí tuệ với sản phẩm số
Luật Sở hữu trí tuệ hiện hành vẫn còn nhiều khoảng trống so với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ số. Các quy định về bảo hộ phần mềm, dữ liệu, tác phẩm do AI tạo ra chưa được cập nhật kịp thời, khiến doanh nghiệp gặp nhiều vướng mắc trong quá trình đăng ký bảo hộ tài sản số. Việc thiếu định nghĩa pháp lý rõ ràng cho sản phẩm số và tác phẩm AI không chỉ kéo dài thời gian xét duyệt hồ sơ mà còn làm gia tăng các tranh chấp về quyền sở hữu trí tuệ đối với sản phẩm số trong nước và quốc tế.
Thực tế, nhiều doanh nghiệp công nghệ khi đăng ký bảo hộ phần mềm, dữ liệu hoặc sản phẩm sáng tạo từ AI thường phải bổ sung, giải trình nhiều lần do chưa có tiêu chí xét duyệt thống nhất. Điều này gây khó khăn trong việc bảo vệ quyền lợi, thương mại hóa sản phẩm số cũng như mở rộng quy mô sáng tạo trên thị trường quốc tế. Việc chưa có hành lang pháp lý rõ ràng cho tài sản số khiến doanh nghiệp đối mặt với nguy cơ bị xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ và hạn chế khả năng cạnh tranh toàn cầu.
Trách nhiệm pháp lý khi AI gây ra tổn thất
Hiện chưa có quy định cụ thể về trách nhiệm pháp lý khi AI gây thiệt hại về người, tài sản hay quyền lợi xã hội. Các vụ việc liên quan đến lỗi AI vẫn chủ yếu được xử lý theo các khung pháp lý truyền thống như Bộ luật Dân sự, Luật Công nghệ thông tin hoặc Luật An toàn thông tin mạng.
Đa số ý kiến tại Diễn đàn Quốc gia về AI cho rằng, cần bổ sung chế định pháp lý riêng cho AI, đặc biệt với các hệ thống AI tự chủ cao. Việc phân loại hệ thống AI theo mức độ rủi ro và quy định nghĩa vụ kiểm soát, cảnh báo, bồi thường thiệt hại là giải pháp được nhiều chuyên gia đề xuất.
Bảo mật, quyền riêng tư và quản trị dữ liệu
Chỉ 29% doanh nghiệp thực hiện đầy đủ các quy trình bảo vệ dữ liệu cá nhân theo Nghị định 13/2023/NĐ-CP là một con số đáng lo ngại. Việc kiểm toán, minh bạch thuật toán AI còn hạn chế, khiến nguy cơ vi phạm quyền lợi người dùng và đối tác ngày càng tăng.
Năm 2024, số vụ rò rỉ dữ liệu cá nhân tăng so với năm trước, chủ yếu do lỗ hổng pháp lý và thiếu hướng dẫn thực thi. Đây là cảnh báo cho các doanh nghiệp về tầm quan trọng của việc tuân thủ quy định bảo mật và quyền riêng tư trong chuyển đổi số.
Thủ tục hành chính và hỗ trợ đổi mới sáng tạo
Thủ tục đăng ký, bảo hộ, chuyển giao công nghệ còn phức tạp, khiến nhiều doanh nghiệp, đặc biệt là startup, gặp khó khăn khi tiếp cận các chính sách hỗ trợ đổi mới sáng tạo. Theo khảo sát, 38% doanh nghiệp khởi nghiệp mất từ 6-12 tháng để hoàn tất các thủ tục pháp lý liên quan đến sở hữu trí tuệ và chuyển giao công nghệ số.
Chính sách ưu đãi, hỗ trợ đổi mới sáng tạo còn hạn chế, ít doanh nghiệp công nghệ tiếp cận được các gói tín dụng ưu đãi hoặc hỗ trợ thuế từ nhà nước. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến tốc độ phát triển và khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp Việt trên thị trường quốc tế.
Định hướng hoàn thiện để thúc đẩy chuyển đổi số
Ban hành các luật chuyên biệt về dữ liệu, AI, công nghệ số, sở hữu trí tuệ số, đảm bảo đồng bộ và liên thông với các luật hiện hành.
Xây dựng chuẩn mực định giá tài sản số, dữ liệu, quy định về chuyển giao công nghệ số và trách nhiệm pháp lý khi AI gây ra tổn thất.
Tăng cường phối hợp liên ngành, liên kết giữa các bộ, ngành, doanh nghiệp và tổ chức nghiên cứu để xây dựng và thực thi chính sách pháp luật phù hợp thực tiễn chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo.
Đẩy mạnh đào tạo nguồn nhân lực pháp lý, công nghệ số, nâng cao nhận thức và năng lực thực thi pháp luật cho cả doanh nghiệp và cơ quan quản lý.
Kết Luận
Những điểm nghẽn pháp lý như thiếu hành lang pháp lý đồng bộ, quy định chưa rõ ràng về chuyển giao công nghệ số, quyền sở hữu trí tuệ số, định giá dữ liệu, trách nhiệm pháp lý của AI, bảo mật và quyền riêng tư dữ liệu… đang là rào cản lớn đối với chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo tại Việt Nam. Việc hoàn thiện các quy định này là điều kiện tiên quyết để thúc đẩy kinh tế số, tạo môi trường minh bạch, an toàn và phát triển bền vững cho doanh nghiệp trong thời đại mới.
Nếu doanh nghiệp của bạn đang tìm kiếm một giải pháp quản trị tổng thể, đáp ứng các yêu cầu pháp lý mới, tự động hóa quy trình và bảo mật dữ liệu, ASOFT ERP là lựa chọn đáng tin cậy. Với hơn 22 năm kinh nghiệm đồng hành cùng hơn 3.750 doanh nghiệp Việt Nam, ASOFT cung cấp nền tảng quản trị số hóa toàn diện, hỗ trợ doanh nghiệp tối ưu vận hành, kiểm soát rủi ro và nâng cao năng lực cạnh tranh trong môi trường pháp lý hiện đại.
Liên hệ ASOFT để được tư vấn giải pháp phù hợp, giúp doanh nghiệp của bạn chủ động thích ứng, phát triển bền vững và dẫn đầu trong kỷ nguyên chuyển đổi số.
Liên hệ ngay: https://asoft.com.vn/lien-he